Çernobıl

      1986-cı il 25 aprel SSRİ'nin Kiyev şəhəri yaxınlığındakı Çernobıl Atom Elektrik Stansiyası'nın (AES) 4 nömrəli reaktorundakı qrup növbəti gün aparılacaq təhlükəli bir sınağa hazırlaşırdı. Elektrik dəstəyi modulu söndürüləndə turbinlərin bundan sonra nə qədər çox dönəcəyi və enerji istehsal edəcəyinə davam edəcəyi yoxlanılacaqdı. Təhlükəli sınaq olduğundan bəzi kritik nəzarət sistemləri söndürülmüşdü. 26 aprel saat 01:00-da enerji artmağa başladı. saat 01:23-də məsul operator aşağı enerji səviyyəsindəki reaktoru söndürmək üçün işə başladı, amma gecikdi. əvvəlki xətalarla yaranan domino effekti kəskin enerji artımına, buxar partlayışlarına və nüvə enerjisi saxlayan 1000 tonluq qoruyucunu darmadağın olmasına səbəb oldu.

    Çernobıl'da baş verən qəza zamanı yaranan yanğını söndürmək üçün 9 gün lazım oldu. Vertolyotlarla partlayan reaktorun üstünə 5000 ton qum, gil və kalsium atıldı. Yaranan radiasiya nəticəsində qəhrəman pilot və yanğınsöndürənlərin hamısı bir neçə günə öldü. SSRİ növbə zamanı işləyən hamını həbs etdi. Reaksiyanı qarşısını almağa çalışan işçi belə 14 illik həbsə məhkum edildi. Amma 3 həftə içində həmin işçi də radiasiyadan öldü.

    Qorbaçov höküməti Çernobıl hadisəsini ört-basdır eləməyə çalışdı. Kiyev xalqı 1 May "Beynəlxalq Əmək Günü" nümayişlərinə qatılmağa məcbur edildi. Amma o vaxt xalq xarici radio stansiyalarından və qəzada ölən insanların yaxınlarından dəhşətli bir hadisənin baş verdiyi haqqında məlumatlar almışdı. İnsanlar bu hadisəni baş verdiyindən 10 gün sonra - may ayının 7-də öyrənə bildi. Kiyev xalqından başqa bütün dünya bu hadisəni danışmağa başlayanda Qorbaçov bu açıqlamanı verməyə məcbur oldu:

     "Axşamınız xeyir, yoldaşlar. Hamınızın bildiyi kimi inanılmaz bir bəxtsizlik oldu. Bu qəza, Sovet xalqını yaraladı və beynəlxalq cəmiyyəti şoka saldı. İlk dəfə, nəzarətdən çıxmış nüvə enerjisini ilə qarşı-qarşıyayıq."

     Qorbaçovun Çernobıl haqqında rəsmi açıqlamasından sonra həyəcan başladı. Kiyevdə siqnal səsləri eşidilirdi, mağazalardan, banklardan yağmalanan radioaktiv maddə yüklü hər şey qara bazarlarda satılmağa başlanıldı. Minlərlə insanın ölümünə səbəb olan bu satışları dayandırmaq üçün Ukrayna polisi bu əşyaları oğurlayanları vurmağa başladı.

      Çernobıl partlayışından keçən bu qədər müddətdən sonra radiasiya öldürücü səviyyədən aşağı düşüb, amma Çernobıl və ətrafı 48 min il bu radiasiyadan xilas ola bilməyəcək. Bölgədə yaşayışın bərpa olunması üçün yalnız 300 il sonra baş verə biləcək. 

      Çernobıl 1979-cu ildə Amerikadakı "Three-Mile Island" AES-indəki qəzadan sonra dünyanın şahid olduğu ən böyük nüvə partlayışı və ilk sənaye fəlakəti sayılır. Qəzanın təsiri ilə 10 000 adam öldü. 3,5 nilyon xəstələnən insanın 1/3-i uşaqlar idi.Tiroit xərçəngi isə qəzanın olduğu yerdə əvvəlki səviyyədən 10 dəfə artıqdır.

   Yaranan panika ilə qaçmağa başlayan xalq, hər şeyini bu şəhərdə qoydu. Böyüklər xatirələrini, uşaqlar isə oyuncaqlarını. Çernobıl küçələrində 18 ildir dərin bir səssizlik hökm sürür. Tərk edilmiş evlərdə çoxu mutant olan çöl donuzları məskən salıb.

-LabRat[c573]

Mənbə: Ali Çimen "Tarihi değiştirenler" kitap dizisi